Forum: Wat te doen met de Publieke Omroep?

Nu de kabinetsformatie in alle voortvarendheid wordt voorgezet is het misschien een goed moment om vanuit het veld met een mooi advies te komen.
Wat te doen met de Publieke Omroep? En wat kunnen we van een regering van CDA/VVD met gedoog PVV op mediagebied verwachten?

Onno Aerden: 'Gisteren plofte het CDA. Het NOS Journaal barste bijkans uit haar voegen. Snel naar Ned2 voor Netwerk. Maar wat nu? Redacteuren kozen "onze mooiste momenten". Want "we moeten stoppen na 14 jaar." Dat is de arrogantie en de minachting van het publiek van Hilversumse PO in een noterndop. Als mede auteur van de media paragraaf van het VVD verkiezingsprogramma, verwijs ik graag naar hjet Liberale uitgangspunt: één compacte nationale omroep, zeg, een superNOS, met één bestuur, twee netten, geen STER, geen marktverstoring met publiek geld (bv internetomroepje spelen). Omroepen worden productiehuizen; de superNOS en commercielen nemen de beste formats af. en vooral: een einde aan Hilversumse bureaucratie en spendeerdrang. Mag ik u nog helpen herinneren aan de twéé compleet ingerichte peperdure studio's voor Netwerk, omdat de 'deelnemende' omroepen niet hun eigen villa uitwilden? Pathetisch en een grof schandaal. PVV en VVD vegen Hilversum schoon.'

Peter Luit: 'Je zou de gedachte kunnen hebben dat de overheid nog een beetje invloed heeft op de kwaliteit van het aanbod binnen de publieke omroepen. Het aantal (idealistische) kwaliteits programma's is echter zeer gering. Ook de publieke zenders bieden steeds vaker de gebruikelijke 'rotzooi', die de consument kennelijk graag wil zien. Dus of je de overheids bemoeienis tegen zulke hoge kosten moet blijven voortzetten voor een hele kleine kwaliteitsniche is wel degelijk een vraag waard, nog even afgezien van de politieke samenstelling van een nieuw kabinet. Anderzijds, de complete overlevering aan commerciële zenders, zal ook niet gelukkig maken. De financiering door middel van advertising zal alleen maar toenemen, omdat de concurrentie vanuit het web alleen maar groter wordt. De samensmelting van web en TV zal ook de huidige 'quasi monopolie' positie van commerciële omroepen gaan bedreigen. De consument zal in toenemende mate steeds vaker middels profielen en filters gaan bepalen wat hij/zij wil zien. Het element 'verrassen', waar vele bestaande 'zenders' zich zo op beroepen, kan zelfs 'gestuurd' worden binnen deze profielen. Als de overheid zou inzien welke technologische ontwikkelingen de 'macht van de mediaconsumptie' steeds meer aan de consument 'overdragen', dan moet elke overheid tot de conclusie komen, dat de kosten die worden gemaakt om de overheidscontrole uit te voeren, niet meer in verhouding staan tot de omvang van die invloed.'

Trix Vertogen: 'Ongeacht wat een nieuwe regering zou doen, daar kun je niets over zeggen, denk ik al jaren dat het beter is om het BBC-model in te voeren in Nederland. Geen aparte omroepen meer, maar 3 zenders met een aanbod dat afgestemd is op die zender. Bijv. informatief en infotainment, jeugd/entertainment, cultuur/drama/muziek/film of iets dergelijks. Eigenlijk maakt het niet uit, als omroepen maar niet meer met elkaar hoeven concurreren om het aantal leden en dus de hoeveelheid geld die ze ontvangen. Toen ik bij omroep werkte werd de omroepwet ongeveer 18 keer per jaar aangepast. Dan weer focus op eigen signatuur, dan weer focus op samenwerking. Aan die discussie gaat veel geld verloren, terwijl daarvoor gewoon programma's gemaakt moeten worden. En laat de publieke omroep ook iets toevoegen aan het aanbod naast de commerciëlen en haar succes niet afmeten aan kijkcijfers en aan wat de commerciëlen doen, want dan kun je publieke omroep beter opdoeken.'

Ton Verlind: 'De politiek moet klip en klaar aangeven welke maatschappelijke taak men voor de publieke omroep weggelegd ziet. Graag in hoofdlijnen en niet meer zeuren over de details. Vervolgens vaststellen hoeveel geld men over heeft voor het uitvoeren van die taak. Tevens globale doelstellingen formuleren en op gezette tijden door onafhankelijke experts laten beoordelen of die doelstellingen wel of niet gerealiseerd worden. Dat geldt in mijn visie ook voor de omroepen: laat ze een helder beleidsplan presenteren waarin ze concreet aangeven wat ze de komende 5 jaar willen realiseren en met welke stroming in de samenleving ze verbinding zoeken. De omroepen die hun pretenties waarmaken blijven, de omroepen die dat niet doen verdwijnen. Verder moet de politiek het aan de publieke omroep overlaten hoe die zijn maatschappelijke taak het best kan uitvoeren, dus uitsluitend afrekenen op resultaten (en dan bedoel ik niet luister- en kijkcijfers maar impact). Het betekent dat de afstand van de politiek naar de publieke omroep vergroot moet worden, zodat de professionaliteit en onafhankelijkheid is gewaarborgd en de omroep beschermd is tegen opportunistisch gelegenheidsbeleid. Wat mij betreft mogen de omroepen hun beleid wel meer in overleg met diezelfde samenleving formuleren, want zoals er nu met de leden wordt omgesprongen, stelt die participatie weinig meer voor.'
Cor Hospes: 'De Publieke Omroep had allang opgeheven moeten worden. Al die zuiltjes, al die splinterpartijen, het is een geldverslindende machine die vooral nog fungeert als bejaardenhuis voor uitgerangeerde omroephotemoten. Dat we geen omroep hebben naar het BBC-model, het is mij al jaren een raadsel. En nee, dat gaat er ook niet komen zolang er partijen in het kabinet komen die de verzuiling nog immer als groot goed huldigen.'
Job Franken: '2 netten volledig inrichten, beperkte reclame inkomsten toestaan en dan kiezen voor kwaliteitsprogramma's. Met een beperkte hoeveelheid content en 2 netten neemt de publieke omroep dan de bescheiden plaats binnen het mediabestel in die het verdient. Er is ook geen publieke krant, er is geen publiek magazine, er is geen publieke website dus waarom dan wel zo'n uitgebreid tv kanaal? Het medium TV neemt allang niet meer de dominante plek in van weleer en bovendien heeft de publieke omroep veel te lang een veel te grote jas aangetrokken. Tijd voor een beetje passende bescheidenheid, zou ik zeggen.'

Sander Olislagers: 'Deze discussie werd ook gevoerd tijdens het laatste Immovator crossmedia zomercafé. Erik van Heeswijk liet in zijn presentatie duidelijk zien dat de kracht van de VPRO hem zit in de crossmediale aanpak. Hij toonde tabellen vol met specifieke uitingen op internet, games, tv, radio en print. Hoewel Erik voorziet dat de kijker steeds meer op zoek gaat na "het merk" achter bepaalde producties, ben ik juist van mening dat het steeds minder belangrijk is wie er achter een bepaalde productie zit. Kijkers willen zich identificeren met een specifieke uiting, een specifiek programma. Ik denk dat het nu al voor vele kijkers onduidelijk en onbelangrijk is welke omroep de afzender is. Erik vervolgde zijn presentatie door aan te geven dat de VPRO steeds meer een algemene ruimte is waar diverse creatievelingen in-en-uit kunnen lopen. Hij noemde het een 'herberg' voor creatieven. 1 ding is duidelijk; de functie van de omroep moet veranderen. Of beter gezegd; de functie van de werknemers binnen de diverse omroepen moet veranderen. Als men toch al de deur open zet voor anderen, zet dan de deur open voor andere omroepen en hun medewerkers. De behoefte om binnen een specifiek thema (cultuur, kunst, etc) media te maken kan wat mij betreft volledig losstaan van het fenomeen omroep. Zorg ervoor dat de creatieven binnen de diverse omroepen hun krachten bundelen en in diverse werkgroepen de specifieke creatieve vraagstukken behandelen. De overhead die er ontstaat om voor elk thema, voor elke visie, en voor elke mening een aparte omroep op te richten zorgt voor overhead(kosten) die beter ingezet kunnen worden in het creatieve en innovatieve proces. De publieke omroep zoals we die nu kennen zie ik in de toekomst compleet verdwijnen. Het publieke domein moet gebruikt worden voor innovatie, experimenteren en vooral ook delen van kennis. Vooral dat laatste kan het beste als de publieke omroepen niet hoeven te concurreren met elkaar.'

Peter Dekker: 'Nederland is gezegend met een rijk geschakeerde publieke omroep. Ondanks het feit dat wij meer dan 20 publieke omroepen hebben zijn de kosten relatief laag. Het huidige bestel kost jaarlijks 50 euro per inwoner, terwijl dat in Engeland 77 euro is en in Zwitserland 139 euro. Alleen in Portugal is de publieke omroep goedkoper dan bij ons. Niettemin willen de leiding van de publieke omroep en de politici in Den Haag het aantal omroepen drastisch terugbrengen, in de klaarblijkelijke overtuiging dat dit een hoge besparing oplevert en leidt tot een betere programmering. Bestuursvoorzitter Henk Hagoort van de NPO sprak in zijn nieuwjaarstoespraak nog over het plan het aantal omroepen uiterlijk in 2015 terug te brengen naar 15. NOS-directeur Jan de Jong deed daar op 12 augustus een schepje bovenop: drie ledengebonden omroepen zijn wat hem betreft voldoende. De NOS ziet ruimte voor bezuinigingen maar dan moet de NOS zélf natuurlijk wel gespaard worden, zo haastte De Jong zich eraan toe te voegen namens de NOS. In de visie van De Jong is er dan nog plaats voor één levensbeschouwelijke omroep. Of dat een samenvoeging zou moeten betekenen van EO, NCRV en KRO is niet geheel duidelijk. Feit is dat de KRO en de NCRV amper aandacht schenken aan het thema levensbeschouwing, terwijl de EO zich voortdurend in bochten wringt om het thema zorgvuldig te verstoppen in familieprogramma’s. Een mooie kerkdienst zul je bij deze ‘voormalige’ christenomroepen niet op het tv-scherm vinden. Dat geeft ook allemaal niks, want we hebben nog de 2.42-omroepen. Dat zijn kleine levenbeschouwelijke omroepen die beschikken over zendtijd omdat ze hebben aangetoond een levensbeschouwelijke stroming in Nederland te vertegenwoordigen. Zo zendt Zendtijd voor Kerken nog altijd kerkdiensten uit op zondag, en het RKK (Rooms-Katholiek Kerkgenootschap) laat zich niet onbetuigd met eucharistievieringen. Ook de moslims (MON), joden (Joodse Omroep) boeddhisten (BOS), hindoes (OHM) en humanisten (Human) mogen wekelijks wat uren vullen op radio en tv. En dan is er natuurlijk de IKON, die met programma’s als Het Vermoeden probeert nieuwe vormen van vieringen op televisie te brengen, en daarmee aanzienlijk meer kijkers weet te trekken dan met de voormalige kerkdiensten. Het probleem is echter dat genoemde kleine omroepen door de leiding van de publieke omroep steeds verder worden gemarginaliseerd. Netmanagers en radiodirecteuren verbannen de uitzendingen naar de randen van de nacht, of verplaatsen succesvolle programma’s van Radio 1 naar Radio 5, waardoor ze alleen nog via de middengolf of de kabel te horen zijn. De kleine omroepen schreeuwen moord en brand, maar blijven machteloos door de invloed van de centrale leiding. Een beroep doen op hun wettelijk verankerde functie haalt weinig uit. Er is wel vastgesteld hoeveel uren ze mogen uitzenden, maar niet op welke zenders. Het RKK organiseerde op vrijdag 20 augustus in Hilversum een symposium over de rol van religie in het publieke bestel. Onder anderen oud-premier Ruud Lubbers, omroepcoryfee Ton F. van Dijk en mediabisschop Frans Wiertz gingen tijdens het symposium in debat over deze en andere vragen. Volgens Leo Fijen, hoofd RKK Zendtijd, moet de discussie over de rol van religie in het publieke bestel verplaatst worden van de achterkamers naar het grotere publiek. “Op dit moment wordt religie gemarginaliseerd. Religie is een grotere rol in het publieke domein gaan spelen. Wij willen uitdragen dat religie voor iedereen is, of je nou kerkelijk bent of niet”, aldus Fijen. Fijen slaat de spijker op zijn kop. De kleine 2.42-omroepen vervullen binnen het bestel een belangrijke rol. Opheffen leidt op geen enkele wijze tot een substantiële bezuiniging op de totale omroepbegroting. Ze organisatorisch laten samenwerken is prima mogelijk, mits het redactionele werk van de omroepen maar onafhankelijk kan blijven. De centrale leiding van de publieke omroep moet en kan de toenemende relevantie van religie in de samenleving niet langer negeren. Tussen nu en eind 2015 zijn overigens binnen de publieke omroep geen draconische wijzigingen te verwachten. Elke omroep heeft een concessie tot 1 januari 2016. Die concessie tussentijds wijzigen staat gelijk aan onbehoorlijk bestuur. Wel zijn besparingen denkbaar en noodzakelijk als VVD en CDA in een nieuwe coalitie hun macht doen gelden. Het plan van de PVV om de publieke omroep te beperken tot één tv-zender en tegelijkertijd alle radiozenders op te heffen, zullen zij adequaat naar de prullenbak kunnen verwijzen. De levensbeschouwelijke programma’s van de publieke omroep passen geheel bij de kernfunctie van een publieke taakorganisatie. Niet de kijkcijfers zijn bepalend bij het maken van programmatische keuzes maar de inhoud. Dat is goed en dat moet zo blijven. Anders resteert straks slechts Hour of Power bij RTL 5: de kerk op tv door middel van ingekochte reclameminuten.'
Lees meer reacties op het forum